اهمیت تغذیه جوجه بعد از هچ و رابطه آن با عملکرد گله در آخر دوره

تمام پژوهشگران را عقیده بر این است که چگونگی تغذیه جوجه بلافاصله بعد از جوجه ریزی می تواند تاثیر زیادی در عملکرد گله در آخر دوره پرورش داشته باشد.به عبارت دیگر شروع پرورش گله ای که با تغذیه مناسب و صحیح توام باشد سبب می گردد که مرغدار بتواند گله ای یکنواخت از نظر وزن که از راندمان تبدیل غذایی و تلفات مطلوبی نیز برخوردار است به بازار عرضه کند.

در حال حاضر حتی این نظــــریه که جوجه را باید مدتی بعد از جوجه ریزی بدون غذا نگــهداری کرد غیر قابل قبول می باشد.آزمایشات متعدد ثابت کرده است که وزن نیمچه در 6 یا 7 هفتگی رابطه مستقیمی با وزن آن در هفته اول پرورش دارد و این ارتباط جدای از رابطه موجود بین وزن اولیه جوجه و یا سن گله مادر می باشد.

همچنانکه می دانیم از زمان شروع مرغداری به صورت صنعتی و با اصلاح ژنتیکی دایمی نژادها و با استفاده از روش ها و ابزارهای موثرتر مدیریتی، از مدت زمان رشد جوجه های گوشتی سال به سال کاسته شده است.یعنی جوجه ای که هشتاد سال گذشــــته در مدت 16 هفته به وزن کشـــتار می رسید هم اکنون در مدت 6 یا 7 هفته به وزن کــــــــشتار می رسد.کاهش طول مدت پرورش سبب شده است که تغذیه جوجه در هفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد زیرا با کاهش تدریجی طول مدت پرورش، نسبت هفته اول از نظر زمانی به بقیه مدت پرورش افزایش می یابد، یعنی اگر در هشتاد سال گذشته، هفته اول یک شانزدهم طول مدت پرورش را تشکیل می داد هم اکنون این نسبت به یک ششم یا یک هفتم رسیده است.عوامل زیادی می توانند در رشد اولیه جوجه مؤثر باشد تعدادی از این عوامل مربوط به زمان قبل از پرورش و تعدادی مربوط به بعد از جوجه ریزی و پرورش می باشند.

از عوامل مربوط به قبل از پرورش می شود از وزن تخم مرغ و سن گله مادر نام برد و از عوامل بعد از جوجه ریزی، آلودگی های اولیه میکربی محل پرورش و چگونگی تغذیه می توانند در رشد هفته اول و در نهایت در رشد نهایی گله تاثیر گذار باشند.

تخم مرغ از نظر وزنی حاوی حدود 5/58 درصد سفیده، 31 درصد زرده و 5/10 درصد پوسته می باشدکه با افزایش سن مادر، درصد وزن زرده نسبت به سفیده فزونی می یابد.8/88 درصد وزن سفیده و 5/47 درصد وزن زرده و یک درصد پوسته را آب تشکیل می دهد که البته این ارقام در نژادهای مختلف تا حدی متفاوت می باشند.با چنین ترکیبی، تخم مرغ حاوی تمام انواع مواد غذایی ضروری برای رشد جنین در دستگاه جوجه کشی به استثنای اکسیژن می باشدوچنانکه می دانیم اکسیژن نیز در طول مدت انکوباسیون از طریق منافذ سطحی پوسته، به جنین در حال رشد می رسد.

زرده حاوی مقدار زیادی چربی است که انرژی مورد نیاز رشد جنین را در دوره انکوباسیون تامین می کند.سفیده نیز حاوی انواع اسیدهای آمینه می باشد که پروتئین مورد نیاز را به جنین می رساند.مقداری از زرده با اضافه مقدار کمتری از سفیده که در آخر دوره انکوباسیون به مصرف رشد جنین نرسیده است بعد از هچ، در درون حفره شکمی جوجه و بصورت کیسه ای باقی می ماند که تقریبا 10 درصد وزن جوجه را در زمان تولید تشکیل می دهد.وجود این مواد سبب می شود که جوجه بتواند سریعا خود را از تغذیه درون تخم مرغی به تغذیه دهانی وفق دهد.رابطه مستقیمی نیز بین مقدار مواد مغذی باقی مانده در زرده و رشد جوجه بعد از جوجه ریزی وجود دارد، یعنی هر چقدر مواد مغذی کیسه زرده بیشتر باشد رشد جوجه نیز سریعتر خواهد بود.امروز متخصصین علم ژنتیک با استفاده از این موضوغ سعی می کنند نژادهای را بوجود آورند که زرده باقی مانده بعد از هچ از نظر مواد مغذی هر چه غنی تر باشد تا جوجه در روزهای اول از رشد بیشتری برخوردار گردد.

اهمیت تغذیه در هفته اول

هم چنانکه اشاره شد با کاهش طول مدت پرورش، امروزه در پرورش مرغ گوشتی تغذیه در هفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است، حتی در سالهای نه چندان دور که طول مدت پرورش به 60 روز می رسید هفته اول حدود 10 تا 11 درصد از کل طول مدت پرورش را تشکیل می داد ولی هم اکنون که طول مدت پرورش کاهش یافته است، هفته اول نسبت به کل طول مدت پرورش به بیش از 15 درصد رسیده است که با کاهش طول مدت پرورش در آینده، این درصد به تدریج افزایش خواهد یافت.

از طرف دیگر همچنانکه می دانیم در کارخانه جوجه کشی، جوجه ها در زمانهای متفاوت و تدریجا از تخم مرغ خارج می شوند ولی خارج کردن تمام جوجه ها از هچر زمانی صورت می گیرد که اکثر جوجه ها از تخم مرغ خارج شده و 90 تا 95 درصد آنها خشک شده باشند به عبارت دیگر تعدادی از جوجه ها بعد از خارج شدن از تخم مدت 24 ساعت یا بیشتر در هچر باقی می مانند.

بعد از تخلیه هچر و در بهترین شرایط، معمولا جوجه ها بین 12 تا 24 ساعت بعد به مرغداری می رسند ولی گاهی به علل متعدد از جمله اعمال برنامه های واکسیناسیون، نوک چینی و یا طولانی بودن مسیر، این مدت به 36 تا 48 ساعت نیز می رسد.

با افزودن مدت زمانی که جوجه ها بعد از هچ در سینی های هچری باقی می مانند به مدت زمان انتقال جوجه ها به مرغداری، می توان نتیجه گرفت که اکثرا جوجه ها بین 48 تا 72 ساعت یعنی 2 تا 3 روز بعد از خروج از تخم مرغ، به سالن مرغداری می رسند.به عبارت دیگر اگر مدت پرورش نیمچه گوشتی امروزی 6 هفته باشد می توان نتیجه گرفت که جوجه از زمان خروج از تخم مرغ تا شروع تغذیه در سالن، 2 تا 3 روز به عبارت دیگر 4 تا 7 درصد از عمر خود را تا زمان کشتار بدون غذا باقی می ماند.

به عنایت به آنچه که اشاره شد اهمیت تغذیه مناسب جوجه گوشتی و بلافاصله بعد از جوجه ریزی به خوبی مشخص می گردد، به هر علتی که جوجه نتواند در سالن به آب و دان کافی دسترسی پیدا کند سبب خواهد شد که گله از رشد غیر یکنواخت و عملکرد نا مناسبی برخوردار گردد.

دستگاه گوارش جوجه و از جمله روده، کبد و پانکراس که نقش مهمی در تولید آنزیم و هضم مواد غذایی دارند بلافاصله بعد از هچ دارای رشد 2 تا 5 برابر رشد سایر اعضاء هستند و این رشد وقتی می تواند عملی گردد که جوجه بعد از هچ سریعا به آب و دان دسترسی پیدا کند.هم چنین ثابت شده است که مواد غذایی موجود در زرده بطور کامل قادر به تامین نیازهای غذایی جوجه بعد از هچ نخواهند بود و به همین سبب ممانعت از تغذیه جوجه تا سه روز بعد از هچ می تواند تا 30 درصد سبب کاهش رشد در 4 هفته اول گردد و این کاهش رشد در هفته های بعدی نیز به هیچ وجه جبران نخواهد شد.در صورتیکه اگر به هرعلتی ا ز رشد جوجه در هفته های دوم و سوم ممانعت به عمل آید، این کاهش رشد تا آخر دوره قابل جبران خواهد بود.

با توجه به اختلاف زمان هچ، بعد از جوجه ریزی تعدادی از جوجه ها که زودتر هچ شده اند دیرتر به دان می رسند و بر عکس جوجه هایی که دیرتر هچ شده اند زودتر به دان می رسند.این مدت زمان که بین 2 تا 3 روز است خود عامل تاثیر گذار مهمی در رشد گله می باشد و امروزه بعنوان یکی از علل اصلی عدم یکنواختی رشد در گله های گوشتی شناخته می شود.ممانعت از دسترسی گله به دان و آب بعد از رسیدن آن به مرغداری، سبب افزایش بیشتر مدت گرسنگی می شود و در نتیجه تاثیرات سوء مصرف نشدن کافی دان سبب کاهش وزن، افزایش طول مدت رشد و به ویژه عدم یکنواختی وزن در گله خواهد شد و مسلما این تاثیرات سوء در جوجه هایی که زودتر هچ شده و دیرتر به دان رسیده اند بیشتر خواهد بود.هم چنانکه اشاره شد کیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی است که به عنوان ذخیره انرژی برای رشد جوجه در فاصله زمانی بین هچ تا شروع تغذیه دهانی باید مورد استفاده قرار گیرد ولی باید توجه داشت که چربی زرده تا 50 درصد انرژی مورد نیاز جوجه را می تواند تا شروع تغذیه دهانی تامین کند.از طرف دیگر زرده وقتی می تواند سریع تر جذب شده و انرژی ذخیره شده در خود را به مصرف جوجه برساند که جوجه امکان دسترسی هر چه سریع تر به دان را بعد از هچ داشته باشد.بنابراین بر اختلاف این تصور، جلوگیری از تغذیه اولیه جوجه علاوه بر اینکه سبب جذب سریع تر زرده نخواهد شد، بر عکس جلوگیری از تغذیه اولیه سبب کندی جذب زرده می شود و کندی جذب زرده نیز به نوبه خود سبب جلوگیری از رشد جوجه و کاهش وزن در آخر دوره خواهد شد.

آخرین مسئله مهم در مورد لزوم جذب هر چه سریع تر زرده وجود آنتی بادی های منتقله از مادر به زرده می باشد هم چنانکه می دانیم آنتی بادی های مادری از طریق زرده به جوجه منتقل می شوند.این آنتی بادی ها به شرطی می توانند باعث جلوگیری از بیماریها شوند و هرچه سریع تر و حداکثر در مدت 48 ساعت از طریق زرده وارد جریان خون جوجه شوند و از طرف دیگر آنتی بادی وقتی سریعا وارد جریان خون خواهد شد که زرده به سرعت جذب گردد و همچنانکه اشاره شد برای جذب زرده، جوجه باید در کوتاهترین مدت بعد از هچ به آب و دان برسد که از اینجا اهمیت تغذیه اولیه جوجه به خوبی مشخص می گردد.

استفاده از آرد ذرت در تغذیه جوجه

آزمایشات متعدد ثابت کرده اند که مصرف آرد ذرت آسیاب شده در روزهای اول در جوجه های گوشتی علاوه بر این که هیچگونه اثر مثبتی در جذب کیسه زرده و کاهش عوارض چسبندگی ندارد بلکه سبب به تاخیر افتادن رشد و کاهش راندمان تبدیل غذایی نیز می شود.در آزمایشی که در سال 1999 در آمریکا صورت گرفت نشان داده شد که مصرف پیش دان از یک روزگی در مقایسه با ذرت، سبب افزایش رشد به میزان 116 گرم تا آخر 49 روزگی و راندمان تبدیل غذایی نیز به مراتب بهتر گردید.

مصرف ذرت در روزهای اول در جوجه های گوشتی که در سالهای بسیار دور و فقط به مدت کوتاهی در مرغداری های صنعتی دنیا متداول گردید هم اکنون کاملا منسوخ شده و امروزه به هیچ وجه توصیه نمی گردد، کما اینکه اشاره ای نیز به آن در هیچکدام از راهنماهای پرورش نژادها نشده و نمی شود.

منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE (بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران)