اهمیت مصرف کود در حاصلخیزی مرکبات

یکی از موجودات زنده ای که به خاک وابسته است گیاه است. گیاه  برای رشد و ادامه زندگی خود، جائی که هست بایستی باندازه کافی مواد غذائی وجود داشته باشد. در خاک بطور طبیعی عناصر متعددی وجود دارد. فقط میزان این عناصر در هر زمان بقدر کافی وجود ندارد. خاکی که روی آن کشت و زرع می شود بمرور زمان مواد غذائی درون خاک آن کاهش می یابد.

در اینجاست که اهمیت تغذیه گیاهی شروع می شود. درختان نیاز سالیانه مواد غذائی خود را از زمین جذب می نمایند چنانچه مواد غذائی جذب شده جایگزین نگردد در آن صورت کمبودهائی در عملکرد و یا کیفیت محصول بوجود خواهد آمد. برای جلوگیری از چنین وضعیتی عناصر مورد نیاز به حد کافی بایستی اضافه نموده و آنرا تقویت نمائیم.

جذب و انتقال مواد غذائی 
 
ریشه عامل اصلی جذب مواد غذائی است. در شرایط خیلی محدود سایر قسمتهای اندام گیاه که در بالای خاک وجود دارند نیز می توانند مواد غذائی را جذب نمایند ولی هیچوقت باندازه مورد نیاز نمی توانند مواد غذائی را جذب نمایند.برای جذب از راه ریشه به وجود یک سیستم ریشه مناسب و خوب نیاز است. گیاهان آب و مواد غذائی را توسط ریشه های موئی گرفته و به اندامها میرسانند. روی این اصل وجود یک ریشه افشان انبوه سبب جذب آسان و مناسبی برای گیاه بوجود خواهد آورد.
 
 همچنین بافت خاک و رطوبت موجود در آن تاثیر زیادی در جذب مواد غذائی خواهد داشت. از طرفی ریشه در جستجوی مواد غذائی درون خاک دنبال عناصر می گردند که قابلیت جذب خوبی داشته باشند و یا قابلیت جذب آنها بالا باشد. ریشه عناصر مواد غذائی را با استفاده از خصوصیات فیزیکی و شیمیائی از روش اسمزی با تبادل یونی و تماسی جذب می نمایند که با استفاده از جذب سلولی انتقال می یابند. انتقال مواد غذائی از پایین بطرف بالا و بالعکس صورت می گیرد. یعنی مواد غذائی از سمت ریشه سمت برگ و میوه رفته که در اثر فتوسنتز مواد غذائی مجدداً به ریشه و سایر اندام گیاه نقل مکان می یابند.

برای تعیین کودهای مورد نیاز روشهای فنی بکار گرفته می شود از جمله:
 
1-    آزمایشات مزرعه ای
2-    آزمایش خاک
3-    آزمایش گیاه
4-    آثار کمبود در گیاه
5-    روشهای رادیو ایزوتوپها
 
1 - روش آزمایشات صحرائی و مزرعه ای
 
قدیمی ترین روش، آزمایشات  صحرائی و یا مزرعه ای می باشد. برای تعیین میزان کود مورد نیاز بهترین نتیجه را خواهد داد. ولی این روش زمان و هزینه زیادی را در بر خواهد داشت.در این روش قطعاتی را انتخاب و میزان و انواع مختلف کود را به زمین داده و  بهترین آنها را انتخاب می نماید.
 
2- روش آزمایش خاک
 
امروزه برای تعیین حاصلخیزی بیشترین جایگاه را آنالیز خاک بخود اختصاص داده است. هدف از تجزیه خاک تعیین میزان مواد غذائی موجود درخاک و کمبود عناصر را بشرح زیر انجام می گردد:
1-    نحوه نمونه برداری خاک.
2-    عناصر غذائی قابل جذب در نمونه.
3-    تفسیر نتایج نمونه خاک.
4-    توصیه کودی.

نحوه تهیه نمونه خاک

قبل از تهیه نمونه خاک، اختلافات موجود در مزرعه نظیر شیب، رنگ خاک ، تیپ خاک،  تپه ماهور و عوارض و آب زیرزمینی را بایستی در نظر داشته و در هر یک از این نقاط نمونه جداگانه ای تهیه نمود. چنانچه اراضی مورد نظر تماماً یکنواخت و با یک مدیریت اداره شده باشد برای هر دو هکتار یک نمونه بایستی تهیه نمود.
 
3 - نحوه نمونه برداری از برگ:
 
در این اواخر آنالیز برگ و سایر اندامهای گیاه عمومیت یافته و با استفاده از نتایج آن توصیه های حاصلخیزی توسط متخصصین ارائه می گردد. فقط باید توجه داشت برای استفاده بهتر از نتایج برگ در توصیه کودی لازم است خاک همان مزرعه نیز حد اقل یکبار تجزیه و تحلیل گردد.
در تهیه نمونه برگ:
نوع گیاه و واریته آن، سن درخت و شاخه ای که نمونه از آن گرفته می شود (با میوه بوده و یا بدون میوه)  سلامت درخت و غیره را بایستی دقت نمود. چنانچه آثار بیماری و یا کمبود شدید در بعضی از درختان مشاهد گردد نمونه های اینگونه درختان بایستی جداگانه تهیه گردند.
 
در باغات عموماً حدود 20 % درختان برای تهیه نمونه برگ بطورتصادفی و بشکل زیک زاک (  N ) انتخاب می نماییم.بهترین زمان نمونه برداری برای مرکبات تقریبا دوره‌  12 -  8 هفته بعد از گلدهی می باشد که معمولاً در تیر خواهد بود. لذا نمونه های  برگ را  از  ارتفاع صورت از وسط و شاخه هائیکه آفتاب خور هستند تهیه می گردند. نمونه را در داخل کیسه های پلاستیک که دارای سوراخ هستند میریزیم و فوراً به آزمایشگاه انتقال میدهیم.
(مورد قبل بسیار بهتر جواب می دهد ولی شما می توانید با مشورت یک کارشناس این مورد را هم برای باغ خود بررسی کنید.)
 
مواردیکه در توصیه  میزان کود بایستی مد نظر قرار گیرد.
 
شرایط اقلیمی:
 -  گرما
 -  نور
 -  باران
 
گرما:

در صورت یکسان بودن سایر شرایط و فاکتورها چنانچه مناطقی دارای روزهای گرم و شبهای سرد باشد مصرف کود بیشتر خواهد بود.

نور:

a - حاصلخیزی خاک

قبل از مصرف کود وضعیت حاصلخیزی خاک را بایستی بررسی نمود. سپس بر حسب نیاز میزان و نوع کود تعیین شود.

b -اسیدیته خاک

برای جذب مواد غذایی از سوی گیاه pH خاک از اهمیت بالایی برخوردار است. برای جذب آسان این عناصر، pH خاک باید بین 6-7 باشد

c - ظرفیت نگهداری آب در خاک

فاکتور آب و یا باران در اینجا به بافت خاک بستگی دارد. یعنی میزان آبی که بافت خاک  در داخل خود حبس و نگهداری می نماید. بطور مثال  به خاکهای شنی هر چقدر آب بدهیم خیلی اهمیت ندارد. از طرفی در خاکهای رسی بعلت جذب بالای آب در این نوع خاکها گیاه از آب موجود آنطوریکه باید شاید  نمی تواند استفاده نماید.

عملیات زراعی

وقتی باغی احداث می شود خاکهای آن باغ سالهای زیادی تحت اشغال در می آید. در سالهای اول برای دفع علفهای هرز با عملیات زراعی از جمله شخم انجام می شود ولی نبایستی شخم عمیق در باغات انجام شود چراکه سبب از بین رفتن ریشه های فرعی می گردد برای کود پاشی یا بصورت سرک روی زمین پاشیده سپس با عملیات زراعی  زیر خاک نمود و یا بصورت چالکود مصرف کرد.
 
3-  گیاه

a: نوع گیاه و یا درخت:

درختان مختلف نیازهای غذائی متفاوتی دارند. در جدول زیر نیازهای غذائی بعضی از درختان سیاه ریشه مواد غذائی جذب شده در یک هکتار توسط درختانیکه در سال اول بارده هستند.
(میزان کود و نوع کود لازم برای مرکبات به طور کاملا مفصل شرح داده خواهد شد)
 
b: سن درخت

سن درخت متناسب با بزرگی درخت نیز می باشد. روی این اصل وقتی سن درخت افزایش یابد میزان کود مصرفی نیز افزایش می یابد. فقط این افزایش در پیک تولید متوقف می شود.
 
c: بزرگی درخت

بزرگی درخت رابطه نزدیکی با میزان مصرف کود دارد. معیار بزرگی درخت قطر ساقه است یعنی اگر قطر درخت افزایش یابد مصرف کود نیز اضافه می شود.
 
d: فاصله کاشت

با افزایش تعداد درخت در هکتار میزان مصرف کود نیز افزایش می یابد

منبع: وبلاگ دانشجوی زراعت